Alins

Alins is een dorp in de Ribagorza streek ligt niet aan een van de hoofdwegen. Je vindt het op de lijn tussen Castejón de Sos en Pont de Suert iets ten zuiden van Laspaúles. De graanmolen bereik je best vanuit het zuiden over de A-1605 die loopt van Graus, over La Puebla de Roda en Bonansa naar de N-230 en Pont. In een bocht van de weg bij kilometerpaal 46 en verborgen tussen de bomen, staat de molen. Het water komt van de Río Isábena.

Foto's: 6.viii.2006, 29.vii.2020

Het gebouw

De waterwerken

Het water werd een flink stuk stroomopwaarts getapt uit de Río Isábena. Het was moeilijk om de exacte plaats te bepalen, maar ik kon het kanaal zelf bijna over de hele lengte volgen.

Het kanaal blijft eerst dicht bij de rivier en loopt vervolgens door weilanden (10) waar het uit een kwelzone meer water ontvangt en uiteindelijk, vlakbij de brug, uitmondt in een gemeenschappelijke wasplaats (11). Vervolgens duikt het kanaal onder de brug (12) en loopt weldra evenwijdig aan de weg, maar op enige afstand (13) ervan. Het laatste stuk is van beton en ligt vlak naast de weg (14, 15).

(10)

Ter hoogte van de molen maakt het een scherpe bocht naar links en komt tussen twee hogere aarden wallen bij de molen uit. Op deze plek wordt het kanaal iets breder, maar er is geen echte vijver.

De laatste meters naar het wiel worden overbrugd door een open houten goot (plaatselijk met zink hersteld) (16, 17, 18). Een open goot is een primitief kenmerk dat bijna overal elders is verdwenen. Andere open goten zijn te zien in de molen van Lacabezonada, in Ainielle en in de Indiase gharats.

(11)

(14) Laatste stuk van het kanaal met de molen achter de bomen (links).

(15) Einde van het kanaall

(16) Open goot van hout met herstellingen

(19) De straalafleider (paradera)

(20) Houten schoepen op een ijzeren centrale schijf

Het rad, rodezno, is in de jaren zestig gerenoveerd (†). De schoepen werden gemaakt door een timmerman in Vilaller en als afzonderlijke onderdelen naar de molen gebracht. Vervolgens werden ze ter plaatse op de centrale schijf gemonteerd om een nieuw wiel te vormen.

Wat deze molen zeker een bezoek waard maakt, is de manier waarop de waterstroom over het rad werd geregeld. Niet met een drukpijp en een sproeier met sluiter zoals overal, maar met een straalafleider, een paradera (19). Wanneer de deflector omlaag staat, zoals getoond, wordt de waterstraal uit de goot verspreid en stopt het wiel. Wanneer de afleider omhoog staat, zal de kracht van de waterstraal het wiel doen draaien.

In ons hele studiegebied zijn er slechts drie molens waar een deflectorsysteem in goede staat bewaard is gebleven: hier, in Lacabezonada en in Sarsa da Surta.