Buetas

Buetas ligt in de Fueva-streek. Uit L'Ainsa neem je de hoofdweg naar Campo. Ongeveer 13 km later rechtsaf tot in Tierrantona. Blijf op de hoofdader en even verder kruis je de Barranco de la Usía. Net over de brug draait de weg rechts weg naar Graus. Niet volgen. Rij recht door waar, onder andere, Buetas aangeduid staat. Nog even en je bent op je bestemming. Parkeer de wagen aan de ingang van Buetas op de plek waar een grintweg naar links vertrekt. Wandel die weg af en na minder dan een km zal je de watermolen vinden. De molen kreeg zijn water van de Barranco de Solipueyo.

Illustraties: 13.viii.2006, 05.i.2015, 03.x.2018

waterwerken

binnenkant

(1) Afdak met ingang — 2006

(2) Ingangsdeur

In 2006 was de voorbouw (1) het enige deel van de constructie dat nog een dak had. Aan de voet van de buitenmuur lag een oude molensteen (14). De portiek is in 2015 verdwenen. De enige deur (2) stond op een kier en was geschilderd in verticale banen van afwisselend oranje en blauw.

Op de deurposten zitten sporen van rode en blauwe verf: getekende lijnen en vlakken, maar wat precies is niet duidelijk. In de deurposten zijn aan weerszijden diverse beschermende kruisjes gegraveerd (10).

Oorspronkelijk telde de constructie twee verdiepingen, maar het dak en de 2e verdieping zijn onder de druk van de jaren bezweken. In 2006 stonden enkele balken, met een deel van de kraan (6), nog rechtop, maar waren in 2015 al naar beneden gevallen.

Het gelijkvloers (3-5) is in drie verdeeld, waarbij de eigenlijke molen het meest plaats opeist. Bij de ingang bevinden zich twee kleine kamers. De kleine cel (4) naast de deur is zonder enig kenmerk dat er op kan wijzen waartoe ze diende. De tweede ruimte (8) is twee keer zo groot. We vinden er een klein venster en dito vuurplaats.

De grootste ruimte is voor de helft ingenomen door een lange werkbank tegen de achterste muur (5). Twee derden ervan zijn ingenomen door een maalstoel met twee paren stenen. De sectie dichtst bij de deur was gebruikt voor één of andere contraptie, maar ik kon niet uitmaken wat het geweest is.

(3) Overzicht van binnen

(4) Kleine ruimtes naast de deur

(5) Maalstoel met twee koppels stenen — 2018

Beide koppels werden niet gelijk onderhouden. Het paar dichtst bij de ingang (10) is moderner dan het andere (11). Dat hadden we ook al gezien in de cárcavo: het wiel links is van staal (12), het andere is nog van hout (13).

Een molenaar met twee maalgroepen ter beschikking gebruikte vaak één er van voor bloem en de andere voor meel voor dierenvoer. Ik vermoed dat dit ook het geval was in Buetas: de nieuwe set stenen voor de mensen en de andere voor het vee.

(6) Houtwerk

(7) Potloodtekeningen op een balk

Twee paar kleine deurtjes (5) geven toegang tot de ruimte onder de maalstoelen. In grotere molens, uitgerust met een turbine (bv. Palo, Castillazuelo), vind je hier tandwielen en drijfriemen.

Hier worden beide lopers aangedreven elk door hun eigen wiel. Op de twee assen na, is de ruimte bijgevolg leeg. Maar toch is er wat te vinden. Onderaan de oudste set stenen is een jaartal in de natte cement geschreven: Año 1914 (9).