Cortillas

Cortillasligt in de Sobrepuerto. De molen, Molino Cosme genoemd, staat op elke kaart, maar niet altijd op de juiste plaats. De correcte plaats is waar de Barranco de la Valle samenloopt met de Barranco Cillas. Uit Fiscal via Bergua kom je er het gemakkelijkst. Je kan wandelen van Fiscal tot Bergua, maar je wint anderhalf uur als je de bosweg op rijdt tot aan het einde bij Bergua. Parkeer de wagen en loop dan het spoor af naar Sasa. In Sasa ga je westwaarts de vallei in, min of meer evenwijdig met een rij pylonen. Je vindt er een pad dat afdaalt in de B. de la Valle. Blijf het pad volgen. Je kruist een eerste brug (boomstammen) en wat later een tweede (gewoon door het water is wellicht veiliger) waarna het pad omhoog leidt. Blijf westwaarts lopen. Het pad daalt weer naar het water. Kijk nu uit voor de molen. Als je hem mist, vind je hem ook eenvoudig vanaf de samenvloeiing.

Foto's: 27.x.2002

(1) Sasa.

(2) Weiland van Sasa met opslag.

Het is een lange wandeling met mooie vergezichten. Lastig, maar elke zweetdruppel waard. Zeker als je van de gelegenheid gebruik maakt om Sasa zelf te bezoeken met het mooie Casa Escartín. Merk ook op hoe elk huis zijn eigen put had voor regenwater. Op het plateau is er immers geen water.

De gele streep geeft de plaats van de molen aan. De Sobrepuerto begint op de heuvels in de achtergrond. Cillas en Cortillas liggen aan de andere kant, onzichtbaar uit Sasa..

(3) Ingangsdeur.

De molen is muy ruinoso en valt niet op tussen de bomen. In betere dagen moet dat anders geweest zijn. Het dak is ingestort, maar de cabra heeft de slag weerstaan en zo is het interessantste deel van de molen bewaard gebleven.

Er was een enkel stenenpaar onder de ronde steenkist (guardapolvo, 4). De kraan is blauw geschilderd (net als in Gabardilla). De tolva, een houten trapleertje en wat andere spullen liggen in de ruimte verspreid.

(5)

(6) Molensteen gelabeld La Ferté.

De arbol (de vertikale as onder de stenen, 5) draagt tandwielen om een contraptie, nu onzichtbaar onder het puin, aan te drijven. Het was wellicht een torno die gebruikt werd om bloem in fracties van de zemelen te scheiden. We hebben elders gelijkaardige dingen gezien (bijv. Villalangua, Gistain).

De piedra de moler (6) is gemerkt met Fabrication ✶ La_Ferté. Dit lijkt er op te wijzen dat we te maken hebben met een Franse steen, maar helemaal zeker zijn we niet. Het is zeker geen van de premium merken. Stenen afkomstig van premium fabrikanten van La Ferté dragen altijd de naam van die fabrikant in de oogring: bv. Alquézar, Sallent de Gallego, of Castillazuelo.

(7) Ster met 6 armen.
Eenzelfde steen ligt in
de molen van Ciscar.

(8) Ster (5 armen) van de grote merken.
Hier de Grande Société Meulière Dupety-Orsel & Cie in Alquézar.

(9) Onderstrepingsteken in de
plaatsnaam La Ferté.

Naast het ontbreken van de naam van de fabricant, zijn er nog twee opmerkelijke kenmerken. Eerst hebben we de zespuntige sterren (7) versus de vijf armen (8) van de grote merken. Dan hebben we de spelling van La Ferté: de twee delen worden normaal los van elkaar geschreven. Zo doen de grote merken het ook, zie bv.Broto.

De steen hier draagt La_Ferté foutief geschreven met een onderstrepingsteken (9) tussen de twee delen van de naam. Het is onwaarschijnlijk dat een fabrikant uit La Ferté zo'n fout zou maken. Hebben we te maken met een slordige fabrikant, met nagemaakte stenen? Misschien kan onderzoek in de archieven van de molenaars en van de leverancier hier klaarheid brengen (†).

(10) Trechter van het silent (rotary) feeder systeem.

De molen was, zoals de meeste in de regio, uitgerust met een silent feeder toevoersysteem. De kleine vultrechter (tolva chica, 10) die onder de hoofdtrechter (tolva) hangt, heeft een klein venstertje waardoor men het graan dat naar de stenen valt, in de gaten kon houden. Een goed bewaard gebleven silent feeder systeem is te vinden in de molen van Espés bajo.

Er was geen reservoir. Een vrij breed kanaal bracht het water van het opvangpunt naar de saetín. De molen kon alleen werken als de rivier voldoende water voerde.

De cárcavo (13) is wijd open en nog in goede staat. De klep (botana) om de waterstroom over het wiel te regelen is stuk.

Op een van de wanden vonden we een bleke tekening (15). Het doet me denken aan de bundel pijlen en het juk die de Katholieke Monarchen en het Spaanse fascisme gebruikten. Toeval? Zie ook de tekening in de molen van Sarvisé.

(11) Barranco de la Valle.

(12) Aanvoerkanaal met saetín.

(13) Metalen wiel in de cárcavo.

(14) Afvoer.

(15) Tekening op een van de muren.

† Er liggen identieke stenen in de molen van Ciscar (Ribagorza).

Meer lezen:

Vanhercke, L. & Anselin, A. — 2024 — A la búsqueda de Molinos. El molino de Cosme.
el Gurrión ii.2024, N° 174. Labuerda, I.S.S.N.: 1130-4960. pp. 24–26.