Labuerda

Labuerda ligt langs de weg van L'Ainsa naar Bielsa en de Franse grens. De molen ligt ten noorden van Labuerda, in een bocht van deze weg bij de mensen ter plaatse bekend als de curva del molino. De aceitero staat in de bedding van de rivier net onder de harinero.
Beide molens krijgen water uit de Río Cinca.

Foto's 11-13: XII.2009
Foto's 14-20: door Mariano Coronas Cabrero, waarschijnlijk in de vroege jaren 1980

harinero, central eléctrica:

buitenkant

binnenkant

aceitero

(11) vroegere oliemolen; de graanmolen er achter

(12)

El Torno, of de oliemolen, van Labuerda voer beter dan buur harinero: het is nu een tweede verblijf. De restauratie begon in 1993 en we hebben verslag van een bezoek in 1997 (‡) waar de plaatselijken zeer tevreden zijn over het behoud van de oude installaties.

De oliehandel werd gedreven door een vereniging van 12 mensen uit San Vicente en Labuerda (†). Elke molen (olie en graan) had dus een aparte groep. Deze hier werd wellicht ontbonden in 1985. Het artikel zwijgt over het jaar van de stichting.

(13)

De olijven werden geplet met een enorme steen (16). Deze werd bewogen door water dat omlaag kwam van de graanmolen (6). Er is geen ruimte tussen de balsa en de muren (17) en de steen rond trekken met dieren was niet mogelijk. De wanden zijn vrij hoog, hetgeen vaak het geval is wanneer het proces gemotoriseerd is (bv. Palo, Sieste, Aler).

We zien twee soorten opslag. Eerst de containers waar verse olijven wachtten op hun behandeling (de algorines, 15) en dan het type met witte tegeltjes (20, 18) die olie bevatten.

De pers (18, 19) was oorspronkelijk van hout en is later vervangen door een exemplaar van metaal (†).

(14) De molen en de Río Cinca

(15) opslag van verse olijven; ook enkele esteras

(16, 17) De plek waar olijven werden geplet onder een groot wiel (ruello, of ruejo)

Na de oogst maakten de leden van de gemeenschap samen de installaties klaar. Iemand werd tot verantwoordelijke verkozen en een startdatum werd vastgelegd. De leider wees elk lid een periode van gebruik van de molen toe.

De extractie gebeurde voornamelijk in december en januari. De molen werkte dag en nacht en het proces van begin tot einde vergde ongeveer 6 uur. De kleur van de olie was van nature geel; ze werd niet versterkt met extra koolzaadolie.

Toendertijd waren er veel meer olijfbomen en de molen van Labuerda verwerkte de oogst van verschillende dorpen in de streek (o.a. Banastón, Puyarruego, Guaso, enz.).

De campagne was een feestelijke tijd voor de kinderen (en ouderen, wees gerust!). Ze werden toen verwend met remojón: geroosterd brood doordrenkt met verse olie en besprenkeld met look of suiker. Soms schonk de graanmolen nog extra sneden brood, gedoopt in roerei en gebakken in de olie.

harinero, central eléctrica:

buitenkant

binnenkant

aceitero

	†	Blan Aurora —1982— Una industria extinguida. Revista El Gurrión - Labuerda: 6, pp 36-37 Korte beschrijving van de molen en zijn werking. De auteur is de dochter van de maker van de steen in foto 16.
	‡	Mariano Coronas Cabrero —1997— Fiestas de San Vicente y de Labuerda - 1997. Revista El Gurrión - Labuerda: 69, pp 4-5 Het bezoek gebeurde op zondag 17 augustus 1997.