Javierre de Olsón

Javierre is gemakkelijkst te bereiken via de hoofdweg tussen L'Ainsa en Barbastro als je in Mesón de Ligüerre de Cinca afslaat naar Lamata. De smalle weg naar Olsón brengt je ook naar Javierre. Loop naar de Río Susía toe, steek de rivier over en je bent er. Je zal veel beter van het landschap kunnen genieten als je vanuit het noorden komt, wandelend vanuit Castejón de Sobrarbe. Zorg voor een kaart en een verrekijker. De streek is heel rijk aan vogels. De molens krijgen hun water uit de Río Susía.

Foto's: 05.III.2003

Molen met Javierre op de achtergrond.

Drie molens tesamen op één site.

De molen is ook gekend als O Suelo en is eigenlijk een conglomeraat van drie verschillende molens. Twee bloemmolens en één oliemolen die dicht bij elkaar gebouwd zijn en gebruik maken van dezelfde water infrastructuur. De site is uiterst interessant en moet echt behouden worden. Maar gezien de toestand van de aceitero, vrees ik dat het eigenlijk al te laat is.

De oliemolen (blauwe pijlen) ligt boven de andere. het water reservoir (embalse) bevindt zich achter de donker muur in de diepte. De zwarte pijl wijst naar de grote harinero en de witte pijl tenslotte geeft het dak aan van de kleine harinero die het laagst ligt.

waterwerken

onderste harinero

bovenste harinero

aceitero

Dam met begin van het aanvoerkanaal
in de rechterhoek.

Begin van het aanvoerkanaal
met resten van oudere constructies.

De Río Susia heeft doorgaans geen groot debiet. Het meeste water komt van enkele magere bronnen in de buurt van Mondot. Het moet niet eenvoudig geweest zijn om drie molens genoeg water te leveren. Adidassen aan ? Dan kunnen we nu het spoor volgen van het water.

De azud ligt verschillende honderden meters stroomopwaarts van de molen. Voor zover ik het begrijp (Het is niet steeds duidelijk wat de hoofdader is.) ligt de dam op de Barranco Fiscal, een zijrivier van de Susia.

De dam rust op een groot stenen vlak in de rivier en is gebouwd van natuurlijke rotsen, metselwerk en beton. Achter de muur ligt een grote poel die nu een rijke vegetatie herbergt. Het kanaal vertrekt in een hoek aan de noordzijde van de dam. Op precies dat punt vertoont de rivierbedding sporen van oudere constructies. Bemerk de vierkante gaten en de houten paal die nog steeds rechtop staat. (Gelijkaardige fenomenen in Caballera, Lecina en Puyarruego.)

Het kanaal loopt eerst langs de Barranco Fiscal en draait spoedig af om verder te lopen langs de Río Susia. De foto's van de verschillende secties tonen aan hoe snel het kanaal flink veel boven de rivier loopt. Uiteindelijk zorgde dit voor een mooi verval in de molen. Daarom moest het aftappunt zo ver stroomop gekozen worden.

Je kan het canal eenvoudig volgen door er in te lopen. Slechts twee stukken zijn verdwenen. Eerst de sectie in de erosiezone van de rivier (zie foto 4, einde van de lijn) en dan het laatste stuk naar het reservoir toe.

Eerste meters van het kanaal (1).

Het vervolg loopt langs de Río Susia (2).

Kanaal onder de klif
ook zichtbaar op vorige foto (3).

Laatste stuk voor het kanaal de Susia verlaat
en doorsteekt naar de molen (4).

De aansluiting van het aanvoerkanaal met het reservoir is verdwenen door bouwwerken aan het huis aan het nauwe uiteinde van het meer. Dit huis was vroeger wellicht de woonst van de molenaar. In kleinere molens woonde hij vaak op de eerste verdieping (bijv. Villalangua, Centenera, Fosado) maar op belangrijkere sites leefde hij in een apart gebouw.

Het lijkt er op dat de huidige eigenaars zich geen zorgen maken om het behoud van deze belangrijke plek. De embalse is opgevuld en omgevormd tot moestuin-boomgaard en de situatie bij de aceitero is al evenmin geruststellend. We kunnen alleen maar hopen dat er na de werken méér overblijft dan het naambord Molino La Pilarica.